Zapalenie gardła – przebieg, leczenie, zapobieganie

Najczęściej zapalenie gardła ma podłoże wirusowe, zdecydowanie rzadziej bakteryjne. Niekiedy za ból, zaczerwienienie i obrzęk gardła odpowiadają także zanieczyszczenia powietrza czy nadmierna suchość błony śluzowej. Choroba może przyjąć postać ostrą, trwającą kilka dni lub przerodzić się w zapalenie przewlekłe. Wyjaśniamy, na czym polega leczenie zapalenia gardła i jak złagodzić uciążliwe objawy.

Jak rozwija się i przebiega stan zapalny gardła?

Stan zapalny, nie tylko gardła, ale każdej innej błony śluzowej lub narządu stanowi naturalną odpowiedź układu odpornościowego na kontakt z czynnikami potencjalnie uszkadzającymi tkanki. Stanowi on jeden z podstawowych mechanizmów odporności wrodzonej.

W przebiegu stanu zapalnego gardła dochodzi do wzmożenia aktywności komórek przekaźnikowych, m.in. prostaglandyn, cytokin i leukotrienów. Ich zadaniem jest sygnalizacja zagrożenia, jakim mogą być np. komórki drobnoustrojów.

Odpowiedzią na sygnał cząsteczek przekaźnikowych jest rozszerzenie i zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych w pobliżu uszkodzonych tkanek, dzięki czemu możliwy jest napływ komórek biorących udział w reakcji zapalnej, głównie leukocytów, makrofagów, komórek dendrytycznych i mastocytów (komórek tucznych). Ich zadaniem jest wychwycenie i usunięcie z organizmu szkodliwych mikroorganizmów i martwych komórek. W efekcie ich napływu przez rozszerzone naczynia krwionośne, zapalenie gardła cechują następujące objawy:

• przekrwienie błony śluzowej (zaczerwienienie gardła);
• obrzęk, trudności w przełykaniu;
• ból, swędzenie, drapanie;
• ocieplenie tkanek.

Zapaleniu gardła często towarzyszą objawy ogólnoustrojowe, takie jak podwyższona temperatura ciała lub gorączka, złe samopoczucie, osłabienie, bóle głowy, a nawet nudności i biegunka.

Możliwe przyczyny zapalenia gardła

W większości przypadków za zapalenie gardła odpowiadają wirusy, głównie rynowirusy, adenowirusy, koronawirusy, wirusy grypy i paragrypy. Rzadziej jako pierwotne przyczyny zapalenia gardła wymienia się bakterie, głównie Streptococcus pyogenes (paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A) odpowiedzialne za anginę paciorkowcową.

Znacznie rzadziej zapalenie gardła może mieć podłoże grzybicze, najczęściej spowodowane obecnością drożdżaków z rodzaju Candida albicans. Patogeny te naturalnie bytują na błonie śluzowej gardła, a do ich namnożenia może dochodzić u osób z obniżoną odpornością. Grzybiczemu zapaleniu gardła sprzyjają więc m.in. długotrwałe przyjmowanie antybiotyków, podrażnienia błony śluzowej gardła przez dym i zanieczyszczenia, a także choroby ogólnoustrojowe, wiek dziecięcy oraz starszy.

Zapalenie gardła nie zawsze towarzyszy infekcjom. Jako możliwe przyczyny wymienia się również m.in. alergeny, urazy mechaniczne, długotrwałe wdychanie substancji drażniących, czy podrażnienia tkanek w wyniku częstego mówienia lub śpiewania.

Ile trwa wirusowe zapalenie gardła i jakie są objawy?

Wirusy rozprzestrzeniają się drogą kropelkową, tzn. w mikro-kroplach wydzieliny nosowej lub gardłowej unoszących się w powietrzu. Okres inkubacji (wylęgania się) wirusów, w zależności od ich rodzaju, zwykle trwa 1-6 dni liczonych od momentu kontaktu z patogenem.

Objawy zapalenia gardła o podłożu wirusowym zwykle narastają stopniowo. Co ważne, nawet 2 dni przed wystąpieniem pierwszych symptomów osoba zainfekowana może zarażać innych. Wśród objawów, które mogą towarzyszyć zapaleniu gardła wymienia się:

• ból gardła o różnym nasileniu;
• swędzenie, drapanie, pieczenie w gardle;
• suchość w gardle, trudności w przełykaniu;
• bóle mięśniowe;
• złe samopoczucie;
• bóle głowy;
• kaszel, początkowo suchy;
• nieżyt nosa (potocznie katar);
• nudności, wymioty.

Ile trwa wirusowe zapalenie gardła? Przy odpowiednim postępowaniu infekcja ustępuje po 3-5 dniach, niekiedy utrzymuje się ok. tygodnia lub nieco dłużej.

Czas trwania i objawy bakteryjnego zapalenia gardła

Bakteryjne zapalenie gardła niemal zawsze rozwija się po bezpośrednim kontakcie z osobą zakażoną. Prawdopodobieństwo zainfekowania po dotknięciu przedmiotu, na którym znajdują się bakterie, jest znikome.

Ile trwa bakteryjne zapalenie gardła? W odróżnieniu od infekcji wirusowej objawy zwykle rozwijają się nagle i są bardzo intensywne. Pierwsze symptomy występują już po 1-2 dniach od kontaktu z osobą chorą. Okres zakaźności kończy się po 24 h od rozpoczęcia leczenia odpowiednio dobranym antybiotykiem. Leczenie bakteryjnego zapalenia gardła powinno być kontynuowane przez 5-10 dni, nawet jeśli dolegliwości ustąpią wcześniej. Czas leczenia zależy od rodzaju bakterii, zastosowanego preparatu oraz indywidualnej reakcji organizmu.

Bakteryjnemu zapaleniu gardła zwykle nie towarzyszy kaszel i nieżyt nosa, natomiast w większości przypadków pojawia się gorączka. Objawy sugerujące bakteryjne podłoże infekcji to głównie:

• wysoka gorączka (powyżej 38 stopni Celsjusza);
• silny ból gardła, nasilający się przy przełykaniu;
• zaczerwienienie i obrzęk gardła;
• rozpulchnienie migdałków podniebiennych, niekiedy z białawym nalotem;
• powiększenie podżuchwowych i szyjnych węzłów chłonnych.

Zapalenie gardła – na czym polega leczenie?

Wirusowe zapalenie gardła zwykle mija samoistnie, jednak symptomy zapalenia bywają uciążliwe, dlatego praktykuje się leczenie objawowe, którego celem jest złagodzenie dolegliwości i przyspieszenie powrotu do zdrowia.

Podstawą przy infekcji jest przyjmowanie preparatów ułatwiających regenerację błony śluzowej, nawilżających, przeciwobrzękowych i w razie potrzeby przeciwbólowych. W trakcie choroby, a przynajmniej przez pierwsze kilka dni warto pozostać w domu i odpoczywać.

Z kolei diagnozując bakteryjne zapalenie gardła rekomenduje się leczenie za pomocą antybiotyków przepisanych przez lekarza. Szacunkowo już po dobie od rozpoczęcia antybiotykoterapii osoba chora nie zaraża innych. Wsparciem leczenia jest także stosowanie środków łagodzących objawy, m.in. syropów i tabletek przeciwgorączkowych, czy sprayów i pastylek o działaniu przeciwbólowym i łagodzącym podrażnienia gardła.

Zarówno przy wirusowym, jak i bakteryjnym zapaleniu gardła pomocne są preparaty dostępne bez recepty, które wspomagają łagodzenie objawów. Warto wypróbować np. wyrób medyczny w postaci aerozolu do jamy ustnej i gardła Fiorda® Spray.

Domowe sposoby pomocne przy zapaleniu gardła

Pomocne są także domowe sposoby na zapalenie gardła. Błonę śluzową można nawilżać za pomocą inhalacji z soli fizjologicznej. To prosty, ale skuteczny sposób łagodzenia objawów, który może być bezpiecznie stosowany u osób w każdym wieku, w tym u dzieci.

Warto zadbać również o nawilżenie powietrza w pomieszczeniu, w którym najwięcej czasu spędza osoba chora, ponieważ podstawą utrzymania gardła w zdrowiu jest dbałość o optymalne nawilżenie błony śluzowej.

Zamiast czarnej herbaty warto sięgać po zioła o właściwościach powlekających gardło, takie jak np. prawoślaz lekarski. Dolegliwości można łagodzić również za pomocą płukanek do gardła z naparów szałwii i tymianku. Zioła należy parzyć pod przykryciem przez kilka minut, natomiast płukanie wykonuje się po ich wystudzeniu do temperatury ciała.

Jeśli objawy zapalenia gardła nie ustępują po kilku dniach domowego leczenia lub gdy przybierają na sile, należy zgłosić się do lekarza.

Czy można uchronić się przed zapaleniem gardła?

Nie każdy kontakt z patogenem oznacza zachorowanie. Większość wirusów i bakterii jest neutralizowanych przez układ odpornościowy jeszcze zanim rozwinie się zapalenie gardła. Warto więc każdego dnia dbać o odporność, także o zachowanie optymalnego nawilżenia błon śluzowych jamy ustnej i gardła.

Wszelkie podrażnienia i suchość powinny być w porę łagodzone, ponieważ to one sprzyjają wnikaniu wirusów i bakterii do tkanek. Nie ma możliwości, aby całkowicie zapobiec infekcji, ale prowadząc właściwą profilaktykę można znacznie zmniejszyć ryzyko jej rozwoju. Należy więc pamiętać o kilku podstawowych zasadach, takich jak:

• unikanie kontaktu z osobami chorymi;
• częste i dokładne mycie dłoni, zwłaszcza przed posiłkiem;
• stosowanie jednorazowych chusteczek higienicznych;
• dbałość o zdrową dietę i przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów w ciągu dnia;
• unikanie czynników drażniących gardło.

Źródła:
1. Dr n. med. Dziekiewicz M., Radzikowski A.: Angina paciorkowcowa – zasady diagnostyki i leczenia. Pediatria i Medycyna Rodzinna 2016, 12 (2), s. 141-149.
https://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.psjd-3ec9900f-b66d-48da-9f73-776810378846 (data odczytu: 07.12.2021).
2. Gowin E., Horst-Sikorska W.: Leczenie zapalenia gardła bez antybiotyku – czy to możliwe? Farmacja Współczesna 2012; 5: s. 83-89.
https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201202_Farmacja_003.pdf (data odczytu: 07.12.2021).
3. Kalicki B., Milart J., Wachnicka-Bąk A., Placzyńska M., Jung A.: Ból gardła – kiedy leczenie objawowe jest wystarczające? Pediatria i Medycyna Rodzinna 2012, 8 (2), s. 107-110.
http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.psjd-3c9a1f3a-be9d-4ab6-b445-aef858764901 (data odczytu: 07.12.2021).

Płukanie gardła – jak zrobić to prawidłowo?

Płukanie gardła to jeden z tradycyjnych sposobów radzenia sobie z dolegliwościami, które wynikają z bakteryjnych i wirusowych infekcji gardła. Aby ...

Czytaj Dalej

Jakie zioła na ból gardła? Co warto stosować?

Zioła mają ogromną moc, którą ludzkość zna już od tysięcy lat. Od wieków wykorzystywane są w kuchni, nadając naszym potrawom ...

Czytaj Dalej

Angina — czym się objawia i jak ją leczyć?

Angina to dość często występująca choroba górnych dróg oddechowych, nazywana niekiedy ostrym zapaleniem gardła (czasem też migdałków i błony śluzowej) ...

Czytaj Dalej