Zaczerwienienie, ból, obrzęk, drapanie, swędzenie w gardle, chrypka – to najczęściej wymieniane objawy infekcji gardła. Chcąc je skutecznie leczyć, trzeba wiedzieć, z czym dokładnie mamy do czynienia – z zakażeniem wirusowym, czy raczej bakteryjnym. Jak je rozróżnić i jakie są sposoby ich leczenia?
Infekcja gardła – przyczyny
Zarówno wirusy, jak i bakterie, rozprzestrzeniają się w bardzo prosty i szybki sposób – najczęściej drogą kropelkową lub podczas bezpośredniego kontaktu z patogenem, np. poprzez dotknięcie klamki, na której się znajdował, a następnie przeniesienie go na dłoni wprost do nosa czy ust.
Najczęściej do rozwoju infekcji gardła dochodzi w okresach osłabionej odporności, czyli w sezonach jesienno-zimowym oraz wiosennym (od września do kwietnia). Co ważne, w znacznej większości przypadków mamy do czynienia z infekcjami na tle wirusowym. Wskazuje się, że zakażenia bakteryjne dotyczą zaledwie około 10-15 proc. pacjentów zgłaszających się z gardłowymi problemami.
Infekcja wirusowa gardła – co trzeba wiedzieć?
Jak to zostało wspomniane, znaczna większość infekcji górnych dróg oddechowych ma podłoże wirusowe – dane wskazują, że jest to aż w 80-85 proc. Tego typu infekcję określamy potocznie mianem przeziębienia. Warto jednak wiedzieć, że wirusów, które mogą je wywołać, jest ponad 200 – w większości są to rhinowirusy (odpowiadają nawet za 40-50 proc. przeziębień), ale też wirusy paragrypy, koronawirusy, adenowirusy i inne.
Zwykle problemom z gardłem towarzyszy wtedy także nieżyt nosa, ogólne osłabienie, podwyższona temperatura ciała, bóle mięśni i stawów, czasami też kaszel czy zapalenie spojówek. To właśnie te symptomy najczęściej skłaniają nas do wizyt lekarskich. Wskazuje się bowiem, że przeziębienie jest główną przyczyną konsultacji medycznych oraz nieobecności w pracy czy szkole, co wcale nie jest rzadkie – dorośli średnio mierzą się z przeziębieniem 2-4 razy do roku, a dzieci nawet 8-9. Co jeszcze warto wiedzieć?
- Infekcja wirusowa gardła rozwija się w ciągu kilku dni od zakażenia (1-6 od kontaktu z patogenem) – zwykle objawy narastają stopniowo, osiągając apogeum w 3. lub 4. dniu od wystąpienia pierwszych symptomów.
- W czasie diagnostyki nie są najczęściej potrzebne żadne badania laboratoryjne – chyba że specjalista ma podejrzenie, iż mamy do czynienia z anginą paciorkowcową (bakteryjną). Jeśli pojawiają się w tym zakresie trudności diagnostyczne, można wykonać szybki test serologiczny (w większości przypadków dotyczy to dzieci).
- Objawy przeziębienia najczęściej są dość łagodne, co nie zmienia faktu, że mogą być bardzo uciążliwe i warto je łagodzić.
- To właśnie wspomniane łagodzenie symptomów, czyli leczenie objawowe, jest kluczowe w kontekście zmagania się z przeziębieniem – nie ma konieczności podawania antybiotyków (chyba że doszło do nadkażenia bakteryjnego lub jest duże prawdopodobieństwo jego wystąpienia – zawsze ocenia to specjalista).
- Infekcja gardła, która powstała na tle wirusowym, określana jest jako choroba samoograniczająca się – organizm objęty w tym czasie odpowiednią troską, powinien sobie z nią spokojnie poradzić.
- Ile trwa wirusowa infekcja gardła? Objawy u osób dorosłych zwykle mijają po upływie tygodnia (najszybciej normuje się temperatura – spada do prawidłowych wartości po około 3 dniach, nieżyt gardła i nosa trwa około 7 dni, zaś najdłużej utrzymuje się kaszel – nawet przez około 2-3 tygodnie).
Infekcja bakteryjna gardła – jak ją rozpoznać?
Za infekcje bakteryjne gardła najczęściej odpowiedzialne są paciorkowce beta-hemolizujące grupy A (Streptococcus pyogenes). Tego typu choroba zaczyna się zwykle dość nagle i od razu z dużą intensywnością – do pełnego rozwoju objawów może dojść nawet w ciągu zaledwie godzin, co już jest pierwszą różnicą w porównaniu do stopniowego procesu rozwoju infekcji wirusowej. Niestety, nie zawsze stuprocentowe określenie podłoża choroby jest proste. Co jednak powinno zapalić nam czerwoną lampkę, wskazując na infekcję bakteryjną?
- Gorączka przekraczająca 38°C, której nieraz towarzyszą dreszcze i zimne poty;
- silny ból gardła, kłucie, pieczenie, zaczerwienienie;
- obrzęk gardła,
- powiększone i czułe na dotyk węzły chłonne szyi,
- specyficzny nalot na migdałkach oraz ich rozpulchnienie (dotyczy to anginy paciorkowcowej),
- białawy nalot na języku,
- obecność treści ropnej, która może być widoczna na tylnej ścianie gardła,
- generalne silne osłabienie, bóle mięśniowo-stawowe,
- niechęć do jedzenia,
- co ważne – infekcjom bakteryjnym gardła z reguły nie towarzyszą kaszel oraz nieżyt nosa.
W celu diagnostyki infekcji bakteryjnej lekarz przeprowadza badanie podmiotowe, a także odpowiedni wywiad. W jego trakcie może opierać się m.in. o tzw. skalę punktową wg Centora/McIsaaca, która pozwala ocenić prawdopodobieństwo wystąpienia właśnie zakażenia bakteryjnego. Co istotne, w razie wątpliwości lub w przypadku nieskutecznej antybiotykoterapii i konieczności jej zmiany, wskazane może okazać się wykonanie posiewu wymazu z gardła lub szybkiego testu antygenowego.
W przypadku infekcji bakteryjnej konieczne jest leczenie przyczynowe, czyli zastosowanie antybiotyków. Zwykle przepisywane są na około 10 dni i należy pamiętać, by przyjmować je do końca, zgodnie z zaleceniami lekarza. Nawet jeśli objawy znacznie złagodniały, ich podawanie jest konieczne. Ma to na celu zapobieżenie ewentualnym powikłaniom i umożliwienie organizmowi pełnego wyzdrowienia. Co ważne, przyjęcie antybiotyku zmniejsza też ryzyko rozprzestrzeniania się choroby – już 24 godziny po przyjęciu pierwszej dawki chory przestaje zarażać.
Infekcja gardła – leczenie
Jak to zostało podkreślone, w leczeniu infekcji bakteryjnych konieczna jest antybiotykoterapia. Nie wyklucza to jednak stosowania także metod łagodzących nieprzyjemne objawy.
W przypadku infekcji wirusowych leczenie objawowe jest zaś podstawą terapii – antybiotyki nie działają na wirusy, a jako że przeziębienie jest chorobą samoograniczającą się, naszym zadaniem jest wspieranie organizmu w samodzielnej walce, danie mu odpowiednich warunków do regeneracji oraz łagodzenie nieprzyjemnych dolegliwości, które odczuwa. Infekcje gardła łagodzić mogą:
- Domowe metody
Domowe apteczki i spiżarnie są zwykle pełne produktów, które mają działanie prozdrowotne. Jeśli chodzi o infekcje gardła, szczególnie pomocne są zioła, miód i siemię lniane. Generalną odporność organizmu wzmocni też imbir oraz „babciny” syrop z cebuli.
W przypadku miodu warto pamiętać, że jeśli zdecydujemy się dodać go do ziołowego naparu, wody czy mleka, nie powinny to być płyny zbyt gorące – maksymalnie do 40°C (wyższa temperatura wpływa niekorzystnie na właściwości miodu). Do takiego napoju warto dodać też wspomniany imbir – wystarczy go obrać i pokroić w plasterki.
- Odpoczynek i dbanie o warunki zewnętrzne
Odpoczynek w trakcie infekcji jest kluczowy. Organizm musi mieć siłę, by zwalczać zakażenie. Jeśli bowiem pomimo infekcji gardła będziemy funkcjonować w standardowym tempie, choroba może ulec znacznemu wydłużeniu lub może dojść do nadkażenia bakteryjnego i konieczności zastosowania antybiotykoterapii.
Jeśli zaś chodzi o warunki, w których chory odpoczywa, warto pamiętać o odpowiednim nawilżeniu powietrza. Ułatwi to tkankom gardła regenerację – zbyt niski poziom owego nawilżenia wpływałby na dodatkowe ich wysuszanie, co mogłoby prowadzić do kolejnych podrażnień, przedłużania się stanu zapalnego i braku postępów w leczeniu. Optymalna wilgotność to 45-65 proc.
- Preparaty na gardło
Pastylki do ssania czy spray do gardła to prawdopodobnie najczęściej stosowane środki wspomagające leczenie infekcji gardła. Można je kupić w aptekach i niektórych sklepach czy drogeriach. Warto jednak pamiętać o odpowiednim ich stosowaniu.
Przykładowo sposób użycia Fiordy® spray – wyrobu medycznego, który wspomaga leczenie stanów zapalnych jamy ustnej i gardła spowodowanych przez infekcje bakteryjne i wirusowe – zależy od wieku. Można go stosować już u dzieci powyżej 1. roku życia. I tak np. w ich przypadku (dzieci 1-3 lata) podaje się 1-2 dozy preparatu do 3 razy dziennie, zaś u nieco starszych dzieci (4-12 lat) również 1-2 dozy, lecz już do 4 razy na dobę. U młodzieży i dorosłych można stosować nawet 2-6 doz do 3-6 razy dziennie, łagodząc tym samym m.in. drapanie w gardle i uczucie suchości. Widać jednak, że różnice we wskazówkach są istotne, co tylko podkreśla, że zawsze należy zapoznać się z informacjami przekazanymi przez producenta lub skonsultować się z lekarzem – by pomóc sobie w bezpieczny sposób!
Źródła:
Gowin, E., Horst-Sikorska, W., Leczenie zapalenia gardła bez antybiotyku – czy to możliwe?, Farmacja Współczesna 2012; 5: 83-89 [dostęp: 09.12.2021]
https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201202_Farmacja_003.pdf
Gutknecht, P., Molisz, A., Pietrzykowska, M., Reiwer-Gostomska, M., Siebert J., Trzeciak, B., Winiarski, T., Diagnostyka i leczenie zakażeń układu oddechowego u pacjentów wybranych praktyk lekarzy rodzinnych na terenie Gdańska, Family Medicine & Primary Care Review 2013; 15, 3: 320–322 [dostęp: 09.12.2021] http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-c6c5b8f7-663a-4355-831c-ffb1b0571b0d
Mejza, F., Przeziębienie, „grypa.mp.pl”, 17.10.2016 [dostęp: 09.12.2021]
https://grypa.mp.pl/przeziebienie/61668,przeziebienie
Mik, E., Stopiński, M., & Mrozińska, M. (2004). Przeziębienie. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 6(9), 20-27. [dostęp: 08.12.2021]
http://www.mariamrozinska.pl/publikacje/Przeziebienie_Mrozinska.pdf
Redakcja Medonet, Imbir na przeziębienie, „medonet.pl’, 01.01.2019 [dostęp: 09.12.2021]
http://www.medonet.pl/zdrowie,imbir-na-przeziebienie—zastosowanie–imbir-w-ciazy–przeciwwskazania,artykul,1729910.html
Redakcja Medonet, Wirusowe zapalenie gardła, medonet.pl [dostęp: 09.12.2021]
http://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-nosa–gardla–uszu-i-krtani,wirusowe-zapalenie-gardla—przyczyny–objawy-i-leczenie,artykul,1579213.html
Tichonow A. I., Bondarenko L. A., Jarnych T. G., Szpyczak O. S., Kowal W. M., Skrypnik–Tichonow R. I. Miód naturalny w medycynie i farmacji (Pochodzenie, właściwości, zastosowanie, preparaty lecznicze), Monografia pod redakcją akademika Ukraińskiej Akademii Nauk A. I. Tichonowa, Redaktor wydania polskiego: Prof. dr hab. n. farm. Bogdan Kędzia, 2017 [dostęp: 09.12.2021]
http://dspace.nuph.edu.ua/bitstream/123456789/15125/1/Mi%C3%B3d%20naturalny%20w%20medycynie%20i%20farmacji%20-%20MONOGRAFIA.pdf
Zieliński, R., Zakrzewska, A., Ostre infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci — podział morfologiczny, diagnostyka i terapia, Forum Medycyny Rodzinnej [dostęp: 09.12.2021]
https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/download/10061/8562
ZOBACZ PODOBNE ARTYKUŁY
Zapalenie zatok – co trzeba wiedzieć o objawach i leczeniu?
Objawy grypy – jak ją rozpoznać i jak sobie z nią radzić?
Aspiryna – jak działa i na co pomaga?
