Ból, drapanie, swędzenie, zaczerwienienie, odczucie suchości – to jedne z najczęściej pojawiających się objawów podrażnienia gardła. Mierzymy się z nim bardzo często, a stać za tym może wiele różnych przyczyn. Jakie najczęściej? Poznaj źródła oraz sposoby łagodzenia problemów gardłowych.
O podrażnionym gardle od podstaw
O podrażnionym gardle możemy mówić przede wszystkim wtedy, gdy powstaje w nim stan zapalny, który związany jest z szeregiem reakcji (zwłaszcza fizjologicznych i biochemicznych). Do jego wystąpienia dochodzi w momencie, gdy zaburzona zostaje integralność organizmu, np. przerwanie ciągłości tkanek.
Do objawów stanu zapalnego gardła należy m.in. zaczerwienienie, często pojawia się też obrzęk, ból (o różnym nasileniu i w różnych formach), drapanie, swędzenie, pieczenie czy uczucie suchości. Co jednak ważne, w prawidłowo funkcjonującym organizmie stan zapalny nie jest niczym złym. Wręcz przeciwnie – jest to naturalna odpowiedź układu immunologicznego, która ma na celu zniwelowanie zagrożenia, a także stworzenie odpowiednich warunków do regeneracji i tym samym odzyskania homeostazy.
Podrażnione gardło – przyczyny
Co może wywoływać tego typu stan? Podrażnione gardło może być m.in. skutkiem:
- infekcji wirusowej – potocznie nazywanej przeziębieniem;
- infekcji bakteryjnej – zwykle tego typu infekcje mają nagły początek i są intensywniejsze niż zakażenia wirusowe. W tym przypadku konieczne jest wdrożenie terapii przyczynowej, czyli antybiotyków (przeciwnie niż w infekcjach wywołanych wirusami, na które antybiotykoterapia nie działa);
- alergii – w ich przypadku, zwłaszcza alergii wziewnych (np. na kurz, pyłki, trawy), często dochodzi do zatkania nosa. Zaczynamy oddychać wtedy ustami, do czego na dłuższą metę nasze drogi oddechowe nie są przygotowane – to bowiem nos pozwala lepiej nawilżać powietrze czy też filtrować je, chroniąc nas przed różnego rodzaju patogenami. Oddychanie przez usta wiąże się więc z większym ryzykiem przesuszenia tkanek i tym samym podrażnień gardła;
- przeciążenia narządu głosu – zwykle wynikają ze zbyt intensywnej lub długotrwałej pracy głosem. Często problem ten dotyczy np. nauczycieli, konferansjerów, aktorów, wokalistów;
- przebywania w pomieszczeniach o zbyt niskiej wilgotności – niestety, często w takich funkcjonujemy, ponieważ na obniżenie wilgotności powietrza silnie wpływają klimatyzacja oraz ogrzewanie;
- zbyt słabego nawodnienia organizmu – dorosły człowiek powinien wypijać minimum 2-2,7 l płynów dziennie;
- urazów mechanicznych;
- jedzenia np. zbyt ostrych lub nadmiernie gorących potraw;
- palenia papierosów;
- oddychania zanieczyszczonym powietrzem – np. dymem papierosowym (bierne palenie), kurzem czy chemikaliami. Bardzo negatywne znaczenie ma w tym kontekście także smog;
- refluksu żołądkowo-przełykowego – cofające się w związku z nim treści żołądkowe nieustannie podrażniają tkanki gardła, powodując m.in. pieczenie, ból, swędzenie.
Co stosować na podrażnione gardło? Proste i szybkie sposoby
W radzeniu sobie z podrażnieniem gardła kluczowe jest znalezienie jego przyczyny. W dużej mierze to właśnie ona determinuje sposób leczenia. Przykładowo w przypadku infekcji bakteryjnej będzie to wspomniana już antybiotykoterapia. Jeśli zaś chodzi o infekcję wirusową, działać będziemy objawowo, łagodząc nieprzyjemne stany. W związku z alergią wskazana będzie konsultacja z lekarzem alergologiem, a w przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego – z gastroenterologiem. Należy też, rzecz jasna, pamiętać o wypijaniu odpowiedniej ilości płynów, co pozwoli zadbać o optymalne nawodnienie organizmu i tym samym nawilżenie tkanek. Unikajmy przy tym pomieszczeń wypełnionych dymem papierosowym, postawmy na nawilżacze powietrza w pokojach, w których wilgotność spada poniżej 45 proc. (optymalny dla naszych organizmów jest poziom 45-65 proc.), a w dni, kiedy smog jest szczególnie nasilony, nakładajmy na zewnątrz maseczki ze specjalnym filtrem.
Jeśli zaś chodzi o proste sposoby z zakresu terapii objawowej, które pozwolą nam bezpośrednio wpłynąć na podrażnione gardło, niwelując m.in. uczucie suchości, obrzęk, swędzenie czy pieczenie, warto postawić na:
- Siemię lniane
Zadziała łagodząco, nawilżająco, a także ochronnie. Jak je przyrządzić? Wystarczy zalać gorącą wodą rozdrobnione nasiona siemienia i pozostawić na około 10-15 minut pod przykryciem. W tym czasie utworzy się swego rodzaju zawiesina, którą po ostygnięciu należy popijać małymi łykami. Dzięki swojej konsystencji i dużej zawartości tłuszczu osiądzie na śluzówce gardła, działając kojąco na obecne już podrażnienia i chroniąc przed kolejnymi. Do smaku można dodać np. łyżeczkę miodu, który sam w sobie także wykazuje wiele prozdrowotnych właściwości.
- Zioła
Z mocy ziół można korzystać na różne sposoby – płukając gardło przyrządzonym z nich naparem, robiąc z niego inhalacje lub po prostu popijając. Na podrażnienia tkanek gardła pomocny jest m.in. porost islandzki, który działa łagodząco i nawilżająco. Podobnie jak szałwia, która również doskonale łagodzi stany zapalne gardła. Na gardłowe problemy pomogą także: rumianek, jeżówka purpurowa, tymianek, nagietek, korzeń lukrecji etc.
Warto jednak pamiętać, że zioła – choć niepozorne – mają ogromną moc. Jeśli zatem np. przyjmujemy określone leki, powinniśmy sprawdzić lub dopytać lekarza bądź farmaceutę, czy wybrane zioła nie wejdą z nimi w niepożądane interakcje. Nie wszystkie z nich mogą być też stosowane przez dzieci czy kobiety w ciąży (w przypadku ciężarnych, koniecznie należy unikać m.in. szałwii, tymianku i jeżówki purpurowej).
- Miód
Miód to nie tylko doskonały dodatek smakowy. To także naturalne źródło wielu wspierających nasz organizm składników. Owszem, jest to też duża dawka cukrów, dlatego z jego ilością nie należy przesadzać. Na szczęście jednak nawet w małych porcjach może pomóc nam złagodzić podrażnienie gardła, uczucie suchości, chrypkę (w tego typu problemach szczególnie dobrze sprawdzą się miody: spadziowy, lipowy, malinowy). Pod jaką zatem postacią warto go podać?
Sposobów jest co najmniej kilka – jako pierwszy warto polecić miód w formie napoju. Dodajemy łyżeczkę miodu do szklanki ciepłej wody. Rozpuszczamy go, a następnie małymi łykami wypijamy. Dzięki płynnej formie miód szybciej rozprzestrzeni się po całym organizmie. Co jednak ważne, nie powinno się dodawać miodu do wody cieplejszej niż około 40°C – wyższe temperatury zabijają prozdrowotne wartości produktu. Drugim sposobem jest stosowanie miodu w formie podobnej do pastylek do ssania – nabieramy na łyżeczkę skrystalizowany miód i ssiemy aż do jego rozpuszczenia. Dzięki temu miód będzie miał dłuższy kontakt z tkankami jamy ustnej i gardła, działając na nie łagodząco.
- Inhalacje
Jeśli nie posiadasz specjalnego inhalatora, z pomocą przychodzą domowe sposoby. Wystarczy pochylić się nad miską lub innym naczyniem wypełnionym gorącą wodą z dodatkiem prozdrowotnych preparatów, przykryć głowę ręcznikiem i otwartą buzią wdychać opary. O jakich preparatach mowa? Na łagodzenie podrażnień gardła szczególnie dobrze sprawdzą się olejki eteryczne, w tym eukaliptusowy, lawendowy czy ten pozyskiwany z szałwii. Co ważne, należy pamiętać, że zioła mogą wywołać reakcje alergiczne. Jeśli masz do nich skłonność, lepiej bez konsultacji ze specjalistą nie próbować tego typu terapii. W kwestii bezpieczeństwa istotne jest także to, by nie przeprowadzać inhalacji zbyt gorącą wodą – może wywołać dodatkowe podrażnienia lub nawet poparzenia tkanek.
- Gotowe produkty na gardło
Różnego rodzaju preparaty na gardło są dostępne w każdej aptece, a także w niektórych sklepach i kioskach. Łatwo je znaleźć, dzięki czemu szybko można przynieść sobie ulgę w podrażnieniu gardła. Co ważne, część tego typu środków posiada w swoim składzie naturalne składniki, jak chociażby wspomniane zioła. Przykładem są pastylki Fiorda® Vocal MD, zawierające m.in. opisany wyżej porost islandzki. Jeśli jednak preferujesz inną formę preparatów, ma go w swoim składzie także Fiorda® spray. Oba wymienione tu wyroby medyczne pozwalają łagodzić objawy związane ze stanami zapalnymi gardła, jak np. uczucie suchości, co znacznie zwiększa komfort codziennego funkcjonowania.
Źródła:
Gadziński, B., Wpływ krioterapii i tlenoterapii hiperbarycznej na stan zapalny, „poradnikfizjoterapeuty.pl”, [dostęp: 19.12.2021]
https://poradnikfizjoterapeuty.pl/terapie-i-remedia/239-wplyw-krioterapii-i-tlenoterapii-hiperbarycznej-na-stan-zapalny
Jałoza, D., Kamińska-Jałoza, M., Fitoterapia stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej, Herbalism nr 1(1)/2015 [dostęp: 19.12.2021]
https://apcz.umk.pl/HERB/article/view/HERB.2015.006/23581
Kędzia, A., Dera-Tomaszewska, B., Ziółkowska-Klinkosz, M., W. Kędzia, A., Kochańska, B., Gębska, A., Aktywność olejku tymiankowego (Oleum Thymi) wobec bakterii tlenowych, Postępy Fitoterapii 2/2012, s. 67-71 [dostęp: 19.12.2021]
http://www.czytelniamedyczna.pl/4098,aktywnosc-olejku-tymiankowego-oleum-thymi-wobec-bakterii-tlenowych.html
Komorowska, A., Szałwia dobra na wszystko!, „swiat-zdrowia.pl”, [dostęp: 19.12.2021]
https://www.swiat-zdrowia.pl/artykuly/szalwia-dobra-na-wszystko
Nowak, G., Nawrot, J., Surowce roślinne i związki naturalne stosowane w chorobach układu oddechowego, Herba Polonica 2009, 55(4): 178-213 [dostęp: 19.12.2021]
https://www.researchgate.net/profile/Joanna_Nawrot/publication/266416318_Surowce_roslinne_i_zwiazki_naturalne_stosowane_w_chorobach_ukladu_oddechowego/links/54b797e00cf2bd04be33a9d3/Surowce-roslinne-i-zwiazki-naturalne-stosowane-w-chorobach-ukladu-oddechowego.pdf
Pod red. Tichonow A. I., Miód naturalny w medycynie i farmacji (Pochodzenie, właściwości, zastosowanie, preparaty lecznicze), Monografia pod redakcją akademika Ukraińskiej Akademii Nauk A. I. Tichonowa, Redaktor wydania polskiego: Prof. dr hab. n. farm. Bogdan Kędzia, 2017 [dostęp: 19.12.2021]
https://docplayer.pl/104802764-Miod-naturalny-w-medycynie-i-farmacji.html
Rychlik, E., Woźniak, A., Jarosz, M., (2020) Woda i elektrolity [w:] „Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie” [dostęp 19.12.2021]
https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf
Studzińska-Sroka, E., Bylka, W., Porost islandzki – związki czynne, aktywność biologiczna, Farmaceutyczny Przegląd Naukowy 2010, 7, 23-27 [dostęp: 19.12.2021]
https://www.researchgate.net/profile/Elzbieta-Studzinska-Sroka/publication/279943644_Iceland_Moss_-_active_compounds_biological_properties/links/559efd1408aeb40ee93c2c77/Iceland-Moss-active-compounds-biological-properties.pdf
Szandruk, M., Skrzypiec-Spring, M., Szeląg, E., Szeląg, A., Preparaty nawilżające błonę śluzową nosa i gardła, Strzelectwo sportowe (Nowoczesne rozwiązania szkoleniowe), zeszyt nr 12, Wrocław, 2015, s. 39-43 [dostęp: 19.12.2021]
https://www.pzss.org.pl/assets/files/biblioteka-trenera/2015/04_2015_szandruk-skrzypiec-szelag-szelag-preparaty-nawilzajace-blone-sluzowa-nosa-i-gardla.pdf
Wojdowska, M., Suchość w gardle – jakie są jej przyczyny i jak można ją leczyć?, „zdrowie.tvn.pl”, 03.09.2017, [dostęp: 19.12.2021]
https://zdrowie.tvn.pl/a/suchosc-w-gardle-jakie-sa-jej-przyczyny-i-jak-mozna-ja-leczyc
Zdrojewicz, Z., Minczakowska, K., Klepacki K., Rola aromaterapii w medycynie, Family Medicine & Primary Care Review 2014; 16, 4: 387–391 [dostęp: 19.12.2021]
http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-5020b825-ddbb-4f24-8050-fa8fe52e7982
ZOBACZ PODOBNE ARTYKUŁY
Płukanie gardła – jak zrobić to prawidłowo?
Jakie zioła na ból gardła? Co warto stosować?
Angina — czym się objawia i jak ją leczyć?
